از سال 1372 که اینترنت وارد ایران شد تا زمان صدور اولین بسته سیاستِ کلان کشور، حدود 5سال فاصله را شاهدیم و متعاقبا حدود 13 سال طول می­کشد که فهمی ذوابعاد و جامع از فضای مجازی شکل بگیرد که در نهایت منجر به ایجاد شورای عالی فضای مجازی در سال 1390می­شود. امروز بعد از 11سال از فعالیت شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی و درک توفیقات و ناکامی­های کشور در حکمرانی/سیاستگذاری و مدیریت فضای مجازی و مناسب کردن آن برای زیست مجازی جامعه ایرانی، موارد ذیل باید مورد توجه قرار گیرد:

1. فضای مجازی امروز دیگر فناوری صرف ارتباطی نیست بلکه یک زیست بوم اجتماعی-فناورانه است و فناوری اطلاعات و ارتباطات با سایر فناوری ها تفاوت ذاتی دارد چرا که فناوری­ای “فضاساز” است و طبعا سیاستگذاری و مدیریت آن نیازمند دانش ذوابعاد اجتماعی-فناورانه است. مسامحتا و برای تقریب ذهن اینکه فضای مجازی “فناوریه الحدوث و اجتماعیه البقاء” است. [1]
2. فضای مجازی به عنوان ترجمه نادقیق از عبارت cyberspace، ماهیت و کارکردی متفاوت از آن فهم ابزاری و عمدتا تفریحی(fun) و خدماتی مرسوم در جامعه دارد. سایبرنتیک در معنای واقعی خودش به معنای سکانداری و فرمانروایی و به عبارت دقیق­تر، حکمرانی است. غایت و کارکرد فضای سایبر، حکمرانی است و با توجه به رشد فزاینده آن در جامعه ایرانی به تبع روند جهانی، فضای سایبر نه تنها یکی از حوزه های راهبردی توسعه و پیشرفت، بلکه بازو، بستر و پیشران توسعه و پیشرفت است. برای همین هم کشورهای پیشرو، چشم اندازِ پیشرفت و توسعه خود را سایبری-فیزیکی تعریف کرده و سیاست و برنامه­های ملی وصول بدین مهم را تدوین و تقسیم کار کرده­اند. جامعه پنج(society5) ژاپن، صنعت چهار (industry4) اتحادیه اروپا، اینترنت پلاس چین و … نمونه­هایی از این طرح کلان برای آینده­ نزدیکِ سایبری فیزیکی شان است.
3. بیانیه گام دوم رهبر انقلاب، دکترینِ کلان تداوم انقلاب اسلامی و سیاست­های کلان نظام جمهوری اسلامی در مسیر پیشرفت است. با توضیحاتی که ارایه شد برنامه کلان جمهوری اسلامی در حوزه فضای مجازی (cyberspace) به عنوان حداقل یکی از حوزه های راهبردی توسعه و پیشرفت، و فراتر از آن به عنوان پیشرانِ توسعه و پیشرفت، در دنیایی که سایبری-فیزیکی شده و روز به روز بر شدت آن افزوده می­شود، محل تامل و تدبیر جدی است. حواسمان باشد که به همان میزان که آمریکا در فضای فیزیکی رو به افول است، در فضای مجازی در حال توسعه و افزایش سلطه خود است. پرسش اینجاست که در دنیایی که سرتاسر مجازی شده، برنامه توسعه و پیشرفت ما در کنار سلطه مجازی غرب چیست؟ این پرسشی است که شورای عالی فضای مجازی کشور باید بدان پاسخی روشن در دو سطح نظری و راهبردی بدهد.
4. قدرت گرفتن بخش خصوصی و عمومی در همه عرصه­های فضای مجازی اعم از زیرساخت، سرویس، محتوا و … ضرورت استفاده از ادبیات حکمرانی (governanace) به جای حکومت (government) را گوشزد می­کند. در ساده ترین توضیح، گوهر تفاوت ادبیات حکمرانی و حکومت­داری، در مشارکت افراد خارج از حکومت در تعیین منبع مشروعیت اعمال سلطه (sovernty) و در فرآیند سیاستگذاری و اجرا است و با این منظر، شکل­گیری انقلاب اسلامی و تثبیت و اداره نظام جمهوری اسلامی در دهه اول انقلاب، تجلی بالای ادبیات حکمرانی در مدیریت کشور است. مشارکت حداکثری مردم در شکل­گیری نظام و اداره کشور، مثلا در تجربیاتی چون جهاد سازندگی و سپاه پاسداران و … شواهدی بر این مدعاست. از سوی دیگر ادبیات و الگوی “حکمرانی خوب” ( good governance) به عنوان یکی از الگوهای حکمرانی، خصوصا بعد از توسعه فضای مجازی در کشور شدیدا مورد توجه قرار گرفته و عموما هم به اشتباه به عنوان “تنها” الگوی حکمرانی شناخته شده است و مهندسان فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی این الگو را پیشفرض گرفته و بر اساس آن اقدام به تحلیل و تجویز و اقدام می­کنند. در حالی که حکمرانی خوب ادامه سیاستهای اجماع واشنگتنی و پساواشنگتنی بانک جهانی برای توسعه( البته توسعه با حفظ سلطه غرب) کشورهای جهان سوم است. حکمرانی خوب علیرغم اصلاحاتی که در سیاست ها و اقدامات داخل کشور ایجاد میکند باعث باز شدن سلطه سایر کشورها بر امورات داخلی ما می شود… اینها مواردی است که در تور رصد علوم مهندسی در نمی­آید. طبعا طراحی نظریه، الگو و سازوکار مشارکت بخش خصوصی و عمومی در حکمرانی فضای مجازی کشور بدون اینکه فرصتی برای دست­اندازی بیگانگان در امورات داخلی ما شود و همچنین بخش خصوصی دست ساخته جایگزین بخش مردمی و بخش خصوصی واقعی نشود، یکی از اولویت­های امروز ماست.
5. شیفتگی تاریخی ما در قبال علم و تکنولوژی غربی و شیوع تلقی پوزیتیوستی از آن در لایه های مختلف سنتی و مدرن جامعه ایرانی، و ضعف بدنه علوم انسانی و اجتماعی(اعم از سنتی و مدرن و انتقادی) در تبیین و حل مسائل کشور، زمینه را برای استغنای بدنه علوم دقیقه و فنی و مهندسی از حوزه علوم انسانی و اجتماعی مهیا کرده است و مهندسین در بهترین حالت متغیرهای اجتماعی موثر در حوزه فنی را با پاردایم “فیزیک اجتماعی” آگوست کنت سعی می­کنند تحلیل و تبیین کنند.
6. شکل­گیری شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی، تلاشی بود برای ایجاد قرارگاه فراقوه­ای و فراحوزه­ای فضای مجازی با ترکیب ذوابعاد فناوری، اقتصاد، فرهنگ و امنیت و … و قرار بود دستگاههای اجرایی ذیربط اعم از وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات، وزات ارشاد، نیروهای مسلح، وزارت علوم و آموزش و پرورش و … در خط فرمان سیاستگذاری آن باشند و مرکز ملی محل سیاستگذاری مشارکتی و یکپارچه فضای مجازی و متعاقبا تقسیم کار ملی بین همه ذینفعان باشد. ولی اتفاقی که رخ داد این بود که هر بخش برای به زیر سلطه درآوردن مرکز ملی کم نگذاشته و این رویه متوقف هم نخواهد شد. در حالی که این مسیری اشتباه است و همه باید کمک کنیم که جایگاه مستقل و فراحوزه ای و فرادستگاهی مرکز ملی فضای مجازی در عین نقش قرارگاهی و هماهنگی و فرماندهی آن حفظ شود.
7. نظام آموزش عالی کشور علیرغم تاکیداتی که در پیوست­های اول و دوم حکم اعضای شورای فضای مجازی انجام پذیرفته؛ هنوز نتوانسته برنامه علمی مدون برای تولید اندیشه بومی و همچنین تربیت متخصصین ذوابعاد فضای مجازی ارائه کند ولی در طی این دو دهه و اندی تجربیات کلان و بخشی حکمرانی فضای مجازی، نیروهای مختلفی در کلیت و ابعاد فضای مجازی تربیت و رشد یافته­اند که اصلی­ترین سرمایه انسانی کشور هستند و باید ترکیب نیروی انسانی مرکز ملی فضای مجازی متناسب با این اصل “ذوابعاد بودن” بازترمیم و ارتقا یابد. طبعا سپردن مسوولیت­های کلیدی در مرکز ملی فضای مجازی به نیروهای تک­بعدی و یا ناآشنا با دو دهه تجربه فعالان حکمرانی فضای مجازی، اشتباهی نابخشودنی است.

عزیز نجف پور آقابیگلو

دبیر شورای فضای مجازی و رییس واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی

[1]  ملاصدرا در توصیف نفس میگوید: جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا… یعنی نفس در ابتدای پیدایش، موجودی جسمانی است، اما در طول زندگی، به واسطه حرکت جوهری، کمال می یابد و به موجودی روحانی تبدیل می شود. با همین تعبیر در مورد فضای مجازی هم می­توان گفت که در ابتدای پیدایش پدیده­ای فناورانه است اما در فرآیند استفاده توسط انسان، تبدیل به پدیده­ای اجتماعی و جامعه ساز می­شود با این توجه که هیچوقت از فناوری منقطع نمی­شود.

منبع:

روزنامه فرهیختگان

بازیگر کارش بازیگری است. یعنی نشان دادن آنچیزی که نیست و البته این هم هنری است و لزوما هم بد نیست. بازیگر خودش خالق نیست بلکه در ذیل قصه فیلمنامه نویس و مدیریت کارگردان صرفا بازی میکند و هر سه هم تابع تهیه کننده و سرمایه گذار هستند… کار آنجایی بد می‌شود که مخاطب، نقش فیلمنامه نویس و کارگردان و سرمایه گذار را فراموش می کند و یادش می‌رود که بازیگر صرفا دارد ادا در می آورد. #حمید_فرخ‌نژاد به عنوان یک بازیگر، نقشی که در فیلم اخیر بر عهده گرفته به خوبی بازی کرده و خواهد کرد. این فیلم هم یک اپیزود از سریال بلندبالای تضعیف #ایران است. این سریال از اول انقلاب شروع شده و الان با مشارکت سرمایه گزاران و کارگردانان و بازیگران مختلف از سراسر جهان در حال اجراست. فیلمنامه نویس نکاتی را نوشته و به بازیگران دیکته کرده است که محل تامل هستند. امثال فرخنژاد متوجه نیستند که آوردن اسم رهبر مقابله با دیکتاتوری مدرن جهانی در کنار جوجه دیکتاتورهای غربی، که ماهیت دیکتاتوری شان برآمده از روح فرهنگ و تمدن غربی است، خنده دار است. ما تجربه دو جنگ جهانی غربی های متمدن و دموکرات را که بالغ بر صد و اندی میلیون کشته بر روی جامعه جهانی گذاشت را فراموش نکرده ایم و تهاجمات جهانی ایشان که هرازچندگاهی به ویتنام و عراق و افعانستان و … انجام شده را میبینیم ولی امثال فرخنژاد نمیتوانند بفهمند که چرا وقتی از دیکتاتور یاد میشود چرا نباید اسامی کسانی چون #بوش و #اوباما و #ترامپ و #بایدن در ذهنشان متبادر شود. فرخنژاد نمیفهمد که همکاری ما با #چین و #روسیه صرفا راهبردی و اتفاقا از سر قدرت است و طبعا اگر روزی این دو کشور در مسیر منافع ملی ما نباشند نوع تعاملات ما تغییر خواهد کرد. امثال ایشان نمیفهمند که اگر #جمهوری_اسلامی با میانگین سالانه یک انتخابات سراسری در طی این چهل و اندی سال دیکتاتور باشد پس کشورهای عربی نورچشمی آمریکا، که یک انتخابات در رزومه خود ندارند چه هستند؟ فرخنژاد اصلا متوجه نمیشود که اگر جمهوری اسلامی در حال سرنگونی است پس چه نیازی است به اینهمه هزینه و تقلای دستگاههای امنیتی بالغ بر هشتاد کشور جهان و بسیج دستگاههای رسانه ای جهانی؟… بی سوادی بد دردی است که آدمها را در خطاهای بزرگ قرار میدهد. بازیگران هم دو دسته هستند: برخی بازی می‌کنند و در قبالش پول هم می‌گیرند و برخی دیگر پول می‌گیرند و بازی میکنند. امثال فرخنژاد را اگر قبول نکنیم که بیشرف و خائن به وطن و کثیف باشند، حتما باید در کانتکس بیسوادی تحلیل کرد که به خاطر آن در مسیر خیانت و بیشرفی و کثافت کاری افتاده است.

عزیز نجف پور آقابیگلو

#صدای_آمریکا در عکسنوشت فوق تیتر زده:
” اینترنت آزاد و رسانه های مستقل دشمن شماره یک نظام جمهوری اسلامی ”
در باب این مورد نکاتی را باید توجه کرد:
در مورد رسانه های آزاد که ما در داخل کشور کلی روزنامه و سایت متعلق به جریان‌های مختلف فکری و سیاسی در کشور داریم و البته منکر مشکلات هم نیستیم که باید برطرف شوند.
ولی شوخی اینترنت آزاد دیگر چه صیغه ای است؟ اگر #اینترنت آزاد بود پس چرا صدای جریان #انقلاب_اسلامی را در آن خفه میکنند؟ مثلا آیا کسی می‌تواند اسم یا عکس #قاسم_سلیمانی را در امثال اینستا منتشر کند؟ البته اگر منظورشان از اینترنت آزاد رباتهای سعودی و اسرائیلی و آلبانی نشین هستند که حتما که هر ایرانی باشرفی آنها را دشمن خودش می انگارد…
عجیبتر اینکه ایران آزاد و مستقل را در قفل و زنجیر کشیده و شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس را سفید کرده است… دروغ از این بزرگتر؟ کشوری که در آن میانگین سالانه یک انتخابات برگزار می‌شود و میانگین مشارکت مردم از متوسط کشورهای اروپایی بالاتر است و هزاران سایت و روزنامه و مجله با گرایش‌های مختلف در آن منتشر میشود را میتوان با عربستان و امارات و قطر و … مقایسه کرد؟!
واقعیت این است که یکی از بزرگترین جنگهای رسانه ای و شناختی را داریم تجربه می‌کنیم و کشته ها خواهیم داد… و اگر مقاومت کنیم انشالله فتح در پیش است.

عزیز نجف پور آقابیگلو